strefa eksperta strefa eksperta strefbaraenksżpaerta Badanie powierzchni tylnej powiek przeprowadza nie tylko okulista, lecz także optometrysta, zwłaszcza wtedy, gdy dobiera soczewki kontaktowe. Wymaga to umiejętności odwracania powieki górnej (ryc. 5). Uważam, że tę umiejętność powinni posiadać wszyscy lekarze, pielęgniarki, pielęgniarze i inne osoby udzielające pomocy, gdy do oka wpadło ciało obce lub nastąpiło oparzenie chemiczne (zasada, kwas) wymagające starannego przepłukania oka. Oczywiście ciało obce z rogówki powinien usuwać okulista (ryc. 8). Powieki chronią gałkę oczną przed czynnikami szkodliwymi. Fizjologiczne mruganie odbywa się z częstością około 15 razy na minutę. Znaczenie mrugania polega na nawilżaniu gałki ocznej oraz ułatwieniu odpływu łez przez otworki łzowe, kanaliki łzowe do woreczka łzowego i ostatecznie do nosa. W chwili otwierania szpary powiek następuje zassanie łez do woreczka, a przy jej zamykaniu łzy przemieszczają się z woreczka do nosa przez przewód nosowo-łzowy. Badanie stanu dróg łzowych, a także leczenie niedrożności – zwłaszcza wrodzonej u małych dzieci – wymaga ich sondowania, które przeprowadza okulista. Ryc. 5. Odwracanie powieki górnej. Należy delikatnie pałeczką nacisnąć przez skórę na górny brzeg tarczki i jednocześnie pociągnąć za rzęsy powiekę ku górze. Ryc. 6. Brodawkowe zapalenie spojówek. Może pojawiać się w przebiegu wiosennego zapalenia spojówek (częściej u chłopców) lub być spowodowane długotrwałym (bez wymiany) noszeniem soczewek kontaktowych, na których utworzyły się złogi białkowe. Ryc. 7. Ciało obce na spojówce górnej powieki. Przy odwróconej powiece można je łatwo usunąć za pomocą pałeczki kosmetycznej lub chusteczki higienicznej. Ryc. 8. Usuwanie ciała obcego z rogówki (oczywiście po znieczuleniu oka i przy użyciu lampy szczelinowej). Ryc. 12. Test Schirmera. Ryc. 9. Sondowanie dróg łzowych – wprowadzenie sondy do otworka łzowego. Ryc. 10. Sondowanie dróg łzowych – przeprowadzenie sondy przez kanalik łzowy do woreczka łzowego. Ryc. 11. Sondowanie dróg łzowych – wprowadzenie sondy do przewodu nosowo-łzowego. Wielogodzinna praca przy natężonej uwadze wzrokowej (np. przy komputerze, podczas jazdy samochodem) powoduje rzadsze mruganie i może być przyczyną uczucia„suchego oka”. Natomiast znaczne upośledzenie wydzielania łez przez gruczoły łzowe można stwierdzić, przeprowadzając test Schirmera. Polega on na pomiarze (w ciągu 5 minut) stopnia zwilżenia paseczka bibuły, którego jeden koniec zakłada się za powiekę dolną (ryc. 12). Zmiany chorobowe powiek – podobnie jak innych narządów – można podzielić na: zaburzenia rozwojowe, zwyrodnienia, zapalenia, nowotwory i urazy. Przedstawimy przykłady (z oczywistych powodów tylko tych najczęściej występujących) stanów patologicznych, dzieląc je ze względów praktycznych na poszczególne grupy. Wady położenia i ruchomości powiek: • wrodzone opadnięcie powieki górnej, • porażenne opadnięcie powieki górnej (np. porażeniem nerwu okoruchowego – III), • opadanie powieki w przebiegu miastenii, • nadmiar skóry powiek, • podwinięcie powieki dolnej, • odwinięcie powieki dolnej, • orbitopatia tarczycowa. Wady położenia i ruchomości powiek Wrodzone opadanie powieki górnej, przy którym występuje zasłonięcie źrenicy, wymaga pilnego (w pierwszych miesiącach życia) leczenia operacyjnego (skrócenie mięśnia dźwigacza powieki). Odkładanie takiej operacji prowadzi do znacznego niedowidzenia z powodu „nieużywania” oka. Opadanie powiek, zaznaczające się zwłaszcza pod koniec dnia, może być pierwszym objawem miastenii. Miastenia jest chorobą autoimmunologiczną, a jej objawy są wywołane zaburzeniem przewodnictwa nerwowo- -mięśniowego. Oprócz opadania powiek z czasem może pojawić się podwójne widzenie, a także objawy zaburzenia funkcji mięśni twarzy, języka, gardła i szyi. Nadmiar skóry powiek występuje zwykle w starszym wieku. W zaawansowanych postaciach należy wykonać wycięcie nadmiaru skóry, a niekiedy także wzmocnienie przegrody oczodołowej. 52
RkJQdWJsaXNoZXIy NDI0NjE=