branża POWIEKI Podstawowym zadaniem optometrii i optyki okularowej jest optyczna korekcja wad wzroku i ewentualnych zaburzeń widzenia obuocznego. Jednak każdemu optykowi okularowemu i/lub optometryście podczas codziennej pracy może zdarzyć się sytuacja, w której u klienta czy pacjenta stwierdza on zmiany dotyczące oczu lub widzenia wymagające diagnozy i leczenia, niekiedy pilnego. strefa eksperta dr n. med. Andrzej Styszyński okulista, ekspert Krajowej Rzemieślniczej Izby Optycznej Ryc. 1. Schemat fizjologicznych zmian szpary powiek postępujących wraz z wiekiem dla populacji europejskiej: a – oko noworodka, b – oko kilkuletniego dziecka, c – oko osoby dorosłej, d – oko osoby w wieku starczym, e – nadmierne uniesienie powieki górnej i odsłonięcie twardówki nad rąbkiem rogówki budzące podejrzenie nadczynności tarczycy (orbitopatia tarczycowa). Ryc. 4. Wygląd oka przy odwróconej powiece górnej: a – ujścia gruczołów tarczkowych (Meiboma), b – zarys gruczołów tarczkowych widoczny przez spojówkę, c – otworek łzowy, d – fałd półksiężycowaty spojówki, e – mięsko łzowe, f – otworek łzowy, g – ujścia gruczołów tarczkowych. Ryc. 2. Wielkość gałki ocznej w różnym wieku (stosunek średnicy poprzecznej do długości osiowej): a – oko noworodka (17 mm / 18 mm), b – oko dwuletniego dziecka (20 mm / 22 mm), c – oko osoby dorosłej (22 mm / 24,5 mm). Oczywiście w przypadkach krótkowzroczności długość osiowa gałki ocznej jest większa, np. przy refrakcji -8,00 dpt. może wynosić 27 mm. Ryc. 3. Przekrój powieki górnej: a – spojówka powiekowa, b – tarczka, c – gruczoł tarczkowy (Meiboma), d – tętniczka tarczkowa, e – rzęsowa część mięśnia okrężnego oka, f – ujście gruczołu tarczkowego, g – tłuszcz oczodołowy, h – przegroda oczodołowa, i – gruczoł potowy, j – dźwigacz powieki górnej, k – bruzda oczodołowo-powiekowa, l – włókna mięśnia okrężnego oka, m – skóra, n – drobne włosy skóry, o – tkanka podskórna, p – gruczoły łojowe, r – rzęsy. Chociaż decyzje w takich sytuacjach zwykle nie mieszczą się w zakresie kompetencji optyka okularowego i optometrysty, to ich świadomość o zagrożeniu widzenia związanym z występowaniem zmian patologicznych powinna sprawić, że nakłonią oni pacjenta do niezwłocznego udania się do okulisty. Dlatego tematy, którymi starałem się przez kilkanaście lat zainteresować Czytelników„Optyka Polskiego”, obejmowały nie tylko problemy korekcji wad wzroku, ale także najczęściej występujących zmian chorobowych układu wzrokowego. Doświadczony okulista potrafi – nierzadko już przy wstępnej rozmowie i pierwszym spojrzeniu na pacjenta – dostrzec zmiany, które mogą być przyczyną jego dolegliwości. Tym pierwszym spojrzeniem okulista obejmuje zwykle powieki. Także optometryści i optycy okularowi w swej codziennej działalności oceniają powieki pacjenta. Ta ocena jest ważna, gdyż powieki są istotnym elementem układu ochronnego oka i zaburzenia ich funkcji mogą doprowadzić do uszkodzenia gałki ocznej. Powieki są ruchomymi fałdami twarzy osłaniającymi gałkę oczną od przodu. Granicę powieki górnej stanowi brew. Granica powieki dolnej nie jest wyraźnie zaznaczona – odpowiada jej dolna krawędź oczodołu. Przestrzeń między brzegami wolnymi powiek, czyli szpara powiek, u osoby dorosłej ma długość ok. 3 cm i szerokość (przy patrzeniu na wprost) ok. 1 cm. Oczywiście konfiguracja szpary powiek zmienia się wraz z wiekiem (ryc. 1), podobnie jak wielkość gałki ocznej (ryc. 2). Na brzegach powiek wyrastają rzęsy ustawione zwykle w dwa rzędy. U dorosłych na górnej powiece jest ich około 100–120, na dolnej około 40–50. Do mieszków włosowych rzęs uchodzą gruczoły łojowe i potowe, zwane gruczołami przyrzęsowymi. Na brzegach powiek znajdują się także ujścia gruczołów tarczkowych, wydalających substancję natłuszczającą brzegi powiek. W pobliżu kąta przyśrodkowego znajduje się otworek łzowy zwany punktem łzowym – początek drogi odprowadzającej łzy. Idąc od zewnątrz do wewnątrz, w powiece górnej wyróżniamy następujące warstwy: • skóra wraz z tkanką podskórną, • mięsień okrężny oka, • tarczka wraz z przegrodą oczodołową i mięśniem dźwigaczem powieki górnej, • spojówka. Skóra powieki jest cienka, a tkanka podskórna luźna i uboga w tłuszcz. Mięsień okrężny oka zamyka szparę powiek, a jej otwarcie wywołuje dźwigacz powieki górnej. Tarczka, która nadaje powiece odpowiedni kształt, zbudowana jest ze zbitej tkanki łącznej. W tarczkach znajdują się gruczoły łojowe (Meiboma). Tylną powierzchnię powiek wyściela delikatna błona śluzowa zwana spojówką. Przez ciągłość przechodzi ona na powierzchnię gałki ocznej, dochodząc do brzegu rogówki. Dlatego rozróżnia się spojówkę powiekową i spojówkę gałkową. Miejsca przejścia spojówki gałkowej w spojówkę powiekową noszą nazwy odpowiednio sklepienia (załamka) górnego i dolnego. Szczelinowata przestrzeń zawarta między spojówką powiek a spojówką gałki nazywana jest workiem spojówkowym. strefa eksperta strefa eksperta 51
RkJQdWJsaXNoZXIy NDI0NjE=