moc optyczną: osiowa (ang. axial), zwana też sagitalną (ang. saggital), w której dopasowuje się sfery o środkach na osi optycznej oka, oraz styczna/tangencjalna (ang. tangential), w której sfery mogą mieć środki poza osią optyczną oka. Mapa osiowa jest bardziej uśredniona i pomija drobne nierówności rogówki, podczas gdy mapa styczna je wzmacnia. Przypomina to działanie filtrów lokalnych w obrazie, które mogą uśrednić lub wzmocnić szczegóły. Mapa osiowa lepiej oddaje ogólną funkcję optyczną układu oka, zaś styczna ułatwia wychwycenie stanów chorobowych. Jeśli mamy już wyliczony kształt przedniej powierzchni oka, to można także wyznaczyć aberracje w oparciu o dość standardową procedurę matematyczną. Aberracje są wtedy podawane jako współczynniki wielomianów Zernikego, dzięki czemu możliwa jest dokładna numeryczna ilościowa analiza rogówki (DOI: 10.1002/9783527648962.ch6). Obecnie na rynku istnieje wiele urządzeń opartych o technikę Placido. Występują one pod różnymi nazwami rodzajowymi: topografy rogówki, aberrometry, keratoskopy itp. Często też łączy się ją z innymi technikami (zwanymi modalnościami), np. autorefraktometrią, uzyskując autokeratorefraktometr. Szczelina skanująca i kamera Scheimpfluga Technika Placido ma pewną wadę – umożliwia uzyskanie informacji jedynie o przedniej powierzchni rogówki, podczas gdy np. jej grubość jest istotnym parametrem, który należy wziąć pod uwagę, analizując ogólny stan narządu wzroku, planując operację korekcji wady refrakcji czy też dopasowując sztywną soczewkę kontaktową. W latach 90. XX w. opracowano komputerową automatyczną wersję urządzenia, wykorzystującego typ oświetlenia stosowany w lampie szczelinowej – cięcie optyczne (DOI: 10.1016/j. jcrs.2004.09.047). Skanując rogówkę odpowiednio uformowaną wiązką światła, uzyskuje się jej przekroje, co prowadzi do kompletnej trójwymiarowej reprezentacji rogówki. Przykładem urządzeń wykorzystujących tę metodę była seria Orbscan firmy Bausch & Lomb. Nieco inne podejście zastosowano w przypadku urządzeń z serii Pentacam firmy Oculus, w którym obracający się układ dokonuje obrazowania przekrojów rogówki, korzystając z tzw. zasady Scheimpfluga, która wskazuje, jak należy umieścić kamerę, aby uzyskać najlepszą ostrość. Urządzenia różnych producentów, skanujące przekroje rogówki, mają wiele wspólnych cech i mierzą te same podstawowe parametry, w tym: wysokość rogówki, jej krzywiznę i grubość. Zapewniają one także podobne typy map opisujących wyniki: wysokościowe przedniej i tylnej powierzchni, osiowe, styczne, pachymetryczną itp. Wykazano, że powtarzalność i wiarygodność pomiarów jest wysoka dla wszystkich urządzeń dostarczanych przez wiodących producentów, choć sugeruje się, że nie są one zamienne w praktyce klinicznej. Trzeba jednak pamiętać, że różni producenci mogą stosować różne metody obliczeniowe do wyznaczenia map rogówkowych, więc lepiej jest monitorować stan powierzchni oka z użyciem jednego typu urządzenia, szczególnie w nietypowych patologiach. Optyczna tomografia koherencyjna Obecnie coraz częściej korzysta się z jednej z najnowszych technik obrazowania, jaką jest optyczna tomografia koherencyjna (OCT). Bazuje ona na interferometrii, a została zaproponowana przez Huanga i in. w 1991 r. (DOI: 10.1126/science.1957169). Od tamtej pory technika ta została rozwinięta w niewiarygodnym stopniu, dzięki czemu umożliwia wszechstronne obrazowanie i ocenę ilościową niemal całej gałki ocznej. W najnowszych wersjach możliwe jest uzyskanie obrazów 4D oraz połączenie z innymi technikami w jednym urządzeniu czy wykorzystanie sztucznej inteligencji do wstępnej diagnostyki (DOI: 10.1007/978-3-030-53374-8). Jedną z wielu funkcji OCT jest trójwymiarowy model rogówki – zarówno na bazie przedniej, jak i tylnej jej powierzchni. Dalsze postępowanie jest analogiczne jak przy wcześniejszych technikach i zależy od celu analizy. Podsumowanie Samo uzyskanie krzywizny lub kształtu powierzchni rogówki nie jest jeszcze diagnozą. Kluczową rolę pełnią algorytmy komputerowe, które – na bazie pomiarów – wyliczają różne parametry opracowane przez zespoły naukowe, których wartości mogą świadczyć o istnieniu określonych wad lub patologii. Jedną z obecnie eksplorowanych dróg jest sztuczna inteligencja, która już sprawdza się w wykrywaniu np. stożka rogówki (DOI: 10.1177/11206721211073442, 10.1007/s00417-023-06154-6). Wydaje się też, że mamy obecnie do czynienia z pewną dominacją systemów OCT, które posiadają coraz więcej funkcji dotyczących przedniego odcinka oka i stale podnoszą jakość obrazowania. Wielu klinicystów woli korzystać z pojedynczego urządzenia łączącego wiele funkcji zamiast z wielu różnych urządzeń. Na razie jeszcze pozycja dysku Placido nie jest zagrożona, podobnie jak np. mikroskopii o wysokiej rozdzielczości do analizy rogówki (mikroskopia konfokalna, spekularna/odbiciowa), ale sytuacja jest dynamiczna i być może niedługo w każdym gabinecie kontaktologicznym będzie stało urządzenie OCT, które po analizie kształtu powierzchni i grubości rogówki zaproponuje odpowiednią, najlepiej dopasowaną do danego zastosowania soczewkę kontaktową. Fot. Przykładowy wynik pomiaru topografii rogówki. W panelu z lewej strony widoczne są typowe parametry keratometryczne, takie jak np.: promienie krzywizny w różnych kierunkach, wyliczone moce dioptryczne w kierunkach zgodnych z osiami głównymi astygmatyzmu, dane dot. położenia punktu o najwyższej krzywiźnie (największej mocy), a także TKC (od ang. topographic keratoconus classification). W górnym rzędzie: z lewej – krzywizna tangencjalna, z prawej – krzywizna osiowa. Widać, że mapa osiowa jest mniej zróżnicowana niż tangencjalna, co wynika z warunku obliczania promieni krzywizny tylko dla sfer o środku na osi optycznej. W dolnym rzędzie: z lewej – wysokość rogówki od bazowej powierzchni sferycznej, po prawej – obliczona refrakcja rogówkowa. Obecność astygmatyzmu jest manifestowana przez charakterystyczny kształt przypominający klepsydrę. branża strefa eksperta strefa eksperta strefa eksperta 84
RkJQdWJsaXNoZXIy NDI0NjE=