Optyka okularowa to dziedzina wiedzy stosowanej, której przedmiotem zainteresowania jest projektowanie i konstruowanie elementów oraz układów optycznych przeznaczonych do współpracy z układem wzrokowym człowieka. Wykonywanie pomocy wzrokowych wymaga nie tylko wiedzy z zakresu optyki geometrycznej, okularowej i fizjologicznej, ale również praktycznych umiejętności przeprowadzania szeregu pomiarów koniecznych do prawidłowego ustawienia soczewek korekcyjnych przed oczami. Sławomir Nogaj Laboratorium Fizyki Widzenia i Optometrii, Wydział Fizyki, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Zakład Optometrii Katedry Chorób Oczu i Optometrii, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu Rysunek 1. Zasada optycznej kompensacji wady refrakcji Rysunek 2. Efekt zmiany odległości soczewka – oko Rysunek 3. Odległość wierzchołkowa wg ISO 13666:2012 Rysunek 4. Odległość wierzchołkowa wg ISO 13666:2019 Odległość wierzchołkowa Najczęstszym powodem, dla którego konieczne jest stosowanie korekcji optycznej, są wady refrakcji, co symbolicznie możemy określić jako stan R ≠ 0. Niezerowa wartość refrakcji oznacza (dla wad osiowo symetrycznych), że punkt daleki oka znajduje się w skończonej odległości za okiem (dla oka nadwzrocznego) lub przed okiem (dla oka krótkowzrocznego). Kompensacja wady refrakcji sprowadza się wtedy do umieszczenia przed oczami soczewek okularowych, które spełniają tzw. zasadę optycznej korekcji wady wzroku (rys. 1). Oznacza taki dobór soczewek, aby ich ogniska obrazowe pokrywały się z położeniem punktów dalekich oczu. Zgodnie z tą zasadą istotna jest nie sama wartość mocy optycznej soczewek, ale także ich położenie względem układu optycznego oka prawego i lewego. Każda zmiana odległości pomiędzy elementami układu zmienia efektywnie układ jako całość (rys. 2). I tu dochodzimy do zagadnienia określenia i pomiaru odległości pomiędzy soczewką okularową a okiem, czyli parametru znanego pod nazwą odległości wierzchołkowej lub VD (ang. vertex distance). strefa eksperta strefa eksperta strefbaraenksżpaerta O PARAMETRACH ISTOTNYCH DLA PRAWIDŁOWEGO WYKONANIA KOREKCJI OKULAROWEJ Punkt daleki Ognisko obrazowe soczewki VD Punkt daleki oka Ognisko obrazowe soczewki Zmieniona odległość VD A zatem czym jest ta odległość? Okazuje się, że definicje pochodzące z różnych źródeł nie zawsze są takie same. Według słownika M. Milodota„Dictionary of optometry and visual science”(wyd. 6) odległość wierzchołkowa to odległość mierzona wzdłuż osi widzenia – pomiędzy wierzchołkiem rogówki a tylną powierzchnią soczewki. Z kolei w normie EN ISO 13666:2012 parametr ten zdefiniowany jest jako„odległość pomiędzy tylną powierzchnią soczewki a wierzchołkiem rogówki, mierzona wzdłuż linii wzroku prostopadle do płaszczyzny ramki oprawy okularowej” (rys. 3). Z kolei w nowszej wersji z roku 2019 (EN ISO 13666:2019) jest to„odległość w poziomie między tylną powierzchnią soczewki a wierzchołkiem rogówki, mierzona przy oczach w położeniu pierwotnym, czyli przy osi widzenia ustawionej w pozycji poziomej na wprost” (rys. 4). oś widzenia prostopadła do płaszczyzny w której umieszczona jest soczekwa VD VD Zakładając, że chcemy określić odległość wierzchołkową dla soczewki jednoogniskowej, to – stosując definicję wcześniejszą (rys. 3) – pomiar wykonamy wzdłuż osi optycznej tej soczewki, natomiast zgodnie z późniejszą definicją oś optyczna soczewki będzie odchylona od osi widzenia, wzdłuż której odległość mierzymy wartość kąta pantoskopowego (rys. 4). Wyniki pomiarów w obu przypadkach nie będą takie same, dlatego jednoznaczne określenie sposobu pomiaru ma wpływ na jego wynik. Wpływ zmiany odległości wierzchołkowej na efektywną moc soczewki jest dobrze znany pod postacią wzoru, który pozwala na obliczenie koniecznej zmiany mocy soczewki korygującej: gdzie: • P’c1 oznacza moc czołową tylną (przyosiową) soczewki okularowej w pierwotnym położeniu VD1, • P’c2 oznacza moc czołową tylną (przyosiową) soczewki okularowej w drugim położeniu VD2, • ΔVD oznacza zmianę odległości wierzchołkowej (ΔVD = VD1 – VD2). Jeśli odległość pomiędzy soczewką a okiem zmniejsza się , wówczas ΔVD > 0, z kolei przy zwiększeniu tej odległości ΔVD < 0 (przy założeniu, że VD1 i VD2 > 0). P’C2 P’C1 1 - ∆VD • P’C1 = 68
RkJQdWJsaXNoZXIy NDI0NjE=